جمهوری اسلامی سال‌ها تلاش کرده که با حمله به حقوق زنان و ایجاد آپارتاید جنسیتی از طریق گشت‌های آتش به اختیار، این قوانین را به زنان و جامعه تحمیل کند. امروز با صدور و اجرای احکام سنگین برای فعالین حقوق زنان، به دستاوردهای انقلاب «زن، زندگی، آزادی» و مبارزات زنان برای حقوق خود حمله می‌کند.
جزئیات دستگیری و محاکمه اولیه۱۱ فعال حقوق زنان در گیلان:
در یک اقدام بحث‌برانگیز، شعبه ۱۱ دادگاه تجدیدنظر در رشت احکام بیش از ۶۰ سال حبس برای فعالان حقوق زنان و کنشگران سیاسی در استان گیلان را بدون تشکیل دادگاه تایید کرد. این دستگیری‌ها و احکام سنگین که به گزارش کانال «بیدارزنی» توسط قاضی محمدصادق ایران‌عقیده نهایی شد، موجی از واکنش‌ها و انتقادات داخلی و بین‌المللی و بازتاب‌های گسترده‌ای در رسانه‌ها و مجامع حقوق بشری به دنبال داشته است.
بر اساس این گزارش این ۱۱ فعال حقوق زنان در تاریخ ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ در چهار شهر استان گیلان شامل رشت، انزلی، لاهیجان و فومن بازداشت شدند. اداره اطلاعات گیلان بدون ارائه هیچ‌گونه شواهدی ادعا کرد که این افراد قصد اقدامات خرابکارانه داشته‌اند. این فعالان در دوران بازداشت بارها توسط مزدوران حکومت مورد شکنجه و اذیت و آزار قرار گرفتند و نهایتاً با قرار وثیقه به طور موقت از زندان لاکان رشت آزاد شدند.
محاکمه اولیه
جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات این ۱۱ فعال حقوق زنان در روز پنجشنبه ۱۰ اسفند ۱۴۰۲ در شعبه سوم دادگاه انقلاب رشت برگزار شد و رای دادگاه در روز ۸ فروردین ۱۴۰۳ اعلام شد. در این جلسه، زهره دادرس به اتهام تشکیل گروه با هدف برهم زدن امنیت ملی و اجتماع و تبانی به ۹ سال و شش ماه حبس محکوم شد. هشت زن دیگر به نام‌های فروغ سمیع‌نیا، سارا جهانی، یاسمین حشدری، شیوا شاه سیا، نگین رضایی، متین یزدانی، آزاده چاووشیان و زهرا دادرس نیز به اتهام عضویت در گروه و اجتماع و تبانی هر یک به ۶ سال و سه ماه و ۱۷ روز زندان محکوم شدند. دو تن دیگر از متهمان این پرونده،جلوه جواهری و هومن طاهری نیز به اتهام تبلیغ علیه نظام هر یک به یک سال حبس محکوم شدند.
قاضی محمدصادق ایران‌عقیده در شعبه ۱۱ دادگاه تجدیدنظر در رشت در روز سه‌شنبه ۸ خرداد ۱۴۰۳، احکام بیش از ۶۰ سال حبس برای این فعالان را بدون تشکیل دادگاه و رسیدگی مجدد تایید کرد. صدور این احکام سنگین با انتقادهای گسترده فعالان و نهادهای مدنی و حقوق بشری مواجه شد. شورای هماهنگی تشکل های صنفی فرهنگیان ایران، ندای زنان ایران، جمعی از کنشگران مدنی و فعالان حقوق زنان، کانون نویسندگان ایران، کانون مدافعان حقوق بشر و کمیته آزادی زندانیان سیاسی از جمله نهادهایی بودند که این احکام را محکوم کردند. گزارشگر ویژه سازمان ملل ماری لاولر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، متیو میلر، نیز این احکام را ناعادلانه و تلاشی برای ارعاب و خاموش کردن صدای فعالان دانست و آنها را به شدت محکوم کرد.
ثبت شکایت چند نفر از فعالان حقوق زنان و فعالان مدنی گیلان
چند تن از بازداشت‌شدگان مردادماه در گیلان در اعتراض به برخوردهای غیرقانونی ضابطین وزارت اطلاعات در پرونده، شکایت خود را در «دادسرا» و «کانون حقوق شهروندی» ثبت کردند.
این فعالین در تاریخ ۲۵ مرداد ماه سال جاری بازداشت و طی مدت ۵۰ روز، تمامی آنها با قید قرار وثیقه از زندان لاکان رشت آزاد شدند.
سارا جهانی
یاسمین هشدری
جزئیات شکنجه و آزار این فعالان در هنگام بازداشت:
زهره دادرس (فاطمه): پس از بازداشت در محل زندگی‌اش در رشت، ماموران بدون اجازه وارد منزلش شده که به وحشت مادر مسن و برادرزاده‌اش منجر شد. او در بازجویی‌ها مورد توهین و شکنجه قرار گرفت و از درمان در مراکز درمانی محروم شد. زهره پس از ۴۶ روز، ۹ مهر ۱۴۰۲ از زندان لاکان رشت به قید وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی آزاد شد.
زهرا دادرس: در هنگام دستگیری، ماموران مسلح مرد به فرزندان او حمله کرده و به آزار و اذیت فیزیکی و روانی او پرداختند. در اولین جلسه بازجویی او را از صندلی پرت کردند که به دیوار برخورد کرد و صدمه دید. او نیز در بازجویی‌ها با تهدید به انتشار عکس‌های خصوصی‌اش و بخصوص محرومیت از داروهایش مواجه شد که منجر به خونریزی قاعدگی شدید به مدت بیست روز شد. زهرا پس از ۳۲ روز، ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ از زندان لاکان رشت به قید وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی آزاد شد.
سارا جهانی:
هنگام بازداشت سارا جهانی در رشت، ماموران امنیتی در حالی که ملحفه را دور بدنش پیچانده بودند، او را هدف مشت و لگد قرار دادند و برای افشای رمز موبایل تحت فشار گذاشتند. در دوران بازداشت وی در انفرادی وزارت اطلاعات، بازجویان او را با توهین، تحقیر جنسی، تهدید به شکنجه فیزیکی و بستری در بیمارستان روانپزشکی و انتقال به پزشکی قانونی برای تعرض جنسی تحت عنوان انجام تست بکارت، آزار دادند. وی بیش از دو هفته بدون حکم بازداشت در زندان لاکان رشت نگهداری می‌شد. سارا در تاریخ ۹ مهرماه، پس از ۴۶ روز بازداشت به قید وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی از زندان لاکان رشت آزاد شد.
فروغ سمیع‌نیا:
هنگام بازداشت فروغ سمیع‌نیا، ماموران امنیتی درب منزل او را شکستند و او را مورد ضرب و شتم قرار دادند که به زخمی شدن دست او منجر شد. در اداره اطلاعات، برای تهدید وی صحنه اعدام نمایشی او را اجرا کردند. هنگام بازجویی، وی به اجرای حکم شلاق تهدید و بارها با فحش‌های جنسی از طرف بازجو مواجه شد. فروغ سمیع‌نیا شش روز پس از بازداشت توانست با خانواده‌اش تماس بگیرد. بیستمین روز بازداشت در حالی که همچنان در انفرادی به سر می‌برد، در اثر فشارهای وارده به بیمارستان منتقل و چند ساعتی بستری شد. فروغ پس از ۵۰ روز، ۱۳ مهر ۱۴۰۲ از زندان لاکان رشت به قید وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی آزاد شد.
هومن طاهری و جلوه جواهری:
هومن طاهری در هنگام بازداشت توسط ماموران به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفت. او در تمام سه روز حضور در ساختمان اطلاعات دستبند و پابند داشته و دائما مورد ضرب و شتم و توهین جنسی قرار می‌گرفت. یک بار نیز نمایش اعدام مصنوعی او را اجرا کردند. هومن را بعد از سه روز به بند معروف به سگدونی در زندان لاکان منتقل کردند. طی انتقال مورد ضرب و شتم و تعرض جنسی قرار گرفت که منجر به شکستن یکی از دندان‌ها و کبودی گردن وی شد. هنگام تفتیش خانه جلوه جواهری، همسرش توسط ماموران امنیتی مورد ضرب و شتم قرار گرفت و تهدید به بازداشت شد. در تمام مدت حبس، هومن در سلول انفرادی بود که بیست روز از آن در بازداشتگاه اطلاعات و پلیس امنیت نگهداری می‌شد. هومن طاهری و جلوه جواهری پس از ۳۲ روز حبس، ۲۶ شهریور از زندان لاکان رشت به طور موقت آزاد شدند.
متین یزدانی:
هنگام بازداشت و تفتیش منزل متین یزدانی در رشت، مادر وی دچار حمله پانیک شد و اجازه رسیدگی به وضعیت وخیم او داده نشد. در تمام مدت بازجویی در اداره اطلاعات، بارها مورد توهین جنسی و تهدید از جمله فرستادن او به بیمارستان اعصاب و روان و خوراندن دارو و تهدید به زدن شلاق قرار گرفت. وضعیت سلامت مادرش ابزار اعمال فشار روانی او در بازجویی بود. در اثر فریادهای عامدانه بازجو، گوش او دچار آسیب پایدار شنوایی شد اما با وجود تایید پزشک زندان از دسترسی به خدمات درمانی در مدت بازداشت محروم ماند. متین پس از ۳۲ روز، ۲۶ شهریور با قید وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی از زندان لاکان آزاد شد.
نگین رضایی:
در هنگام بازداشت، به دلیل خشونت ماموران از ناحیه پا زخمی شد. در هنگام بازجویی‌ها، وی به تخطئه و تحقیر، تهدید به اجرای حکم اعدام و شلاق به دنبال اتهام‌های واهی و انتقال اخبار ساختگی درباره وضعیت سلامت خانواده‌اش، مورد شکنجه روانی قرار گرفت. همچنین به دلیل عدم رعایت محدودیت‌های غذایی او که گیاهخوار است و تحمیل اعتصاب غذای اجباری، مورد فشار مضاعف روانی و جسمی قرار گرفت. نگین پس از ۹ روز، ۳ شهریور ۱۴۰۲ به قید وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی از زندان لاکان رشت آزاد شد.
یاسمین حشدری:
با یورش ماموران به منزل شخصی‌اش در بندر انزلی حین خواب و بدون حضور مامور زن دستگیر شد. در طول بازجویی‌ها، با تهدید دستگیری همسر و اعضای خانواده‌اش مورد فشارهای روانی متعددی قرار گرفت. نیمه شب ۳۱ مردادماه، در پی تپش قلب شدید و حمله عصبی ناشی از بازجویی‌های مکرر و شبانه، او را به یک مرکز درمانی در رشت اعزام و پس از مداوای چند ساعته به بند قرنطینه زندان لاکان رشت منتقل کردند. یاسمین پس از ۳۴ روز، ۲۸ شهریور به قید وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی از زندان لاکان رشت آزاد شد.
شیوا شاه سیاه:
همراه با فشار فیزیکی و تهدید بازداشت شد. در بازجویی‌ها، از اطلاعات شخصی گوشی وی که به اتهامات او نامربوط بود برای تهدید، ارعاب و تحقیر جنسی او استفاده می‌شد. او به همین واسطه در طول دوران بازداشت، تهدید به خشونت فیزیکی و مرگ نیز شده بود. شیوا پس از ۱۱ روز، ۵ شهریور ۱۴۰۲ از زندان لاکان رشت به قید وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی آزاد شد.
دستگیری مجدد و اجرای احکام مربوط به ۱۱ فعال حقوق زنان در گیلان
زهره دادرس در روز چهارشنبه ۲۰ تیر ماه ۱۴۰۳در منزل پدری‌اش بدون اطلاع و احضاریه بازداشت شد. خواهر وی، زهرا دادرس، پس از انتشار یک پیام تصویری در میدیای اجتماعی و اطلاع‌رسانی از بازداشت خواهرش، دستگیر و بازداشت شد. سپس این دو فعال حقوق زنان به زندان لاکان رشت منتقل شدند. همزمان با بازداشت این دو فعال، دیگر فعالین گیلان طی تماس تلفنی مطلع شدند که باید جهت اجرای حکم تا روز شنبه ۲۳ تیرماه خود را به زندان لاکان رشت معرفی کنند. بنابراین جلوه جواهری، آزاده چاوشیان، نگین رضایی، فروغ سمیع‌نیا، شیوا شاه‌سیاه و متین یزدانی، از دیگر فعالان حقوق زنان، روز شنبه ۲۳ تیر برای تحمل حبس به زندان لاکان رشت، مرکز استان گیلان منتقل شدند و هومن طاهری، سارا جهانی و یاسمین حشدری، روز چهارشنبه بیست و هفتم تیرماه پس از مراجعه به اجرای احکام دادسرای رشت بازداشت و راهی زندان لاکان رشت شدند.
کارزار علیه ۶۰ سال زندان برای ۱۱ فعال حقوق زنان در گیلان
مطالبه آزادی فوری فعالین حقوق زنان در گیلان و پایان سرکوب فعالان حقوق زن باید به یک مطالبه عمومی تبدیل شود. کمیته آزادی زندانیان سیاسی در تاریخ ۲۲ تیر ماه برابر با ۱۲ جولای، کارزاری را «علیه آزار و اذیت و لغو احکام طویل‌المدت زندان فعالین حقوق زنان» راه‌اندازی کرد و از همه مردم خواسته تا با همبستگی و حمایت از این فعالین حقوق زنان، به این کارزار بپیوندند و با اتحاد سراسری، خواست لغو احکام صادره برای فعالین حقوق زنان در گیلان و آزادی بی‌قید و شرط آنان را به یک مطالبه عمومی تبدیل کنند.
نتیجه‌گیری
این گزارش نشان‌دهنده شدت سرکوب و خشونت علیه فعالان حقوق زنان در ایران است. تایید احکام سنگین بدون تشکیل دادگاه و رسیدگی مجدد، نشانه‌ای از بی‌عدالتی در سیستم قضایی ایران است که هدف اصلی آن خاموش کردن صدای معترضان و فعالان حقوق بشر است. با توجه به شواهد موجود، جامعه بین‌المللی باید به صورت جدی‌تری به نقض حقوق زنان و حقوق بشر در ایران واکنش نشان دهد و حمایت‌های لازم را از این فعالان به عمل آورد.
نویسنده: یسرا معاذی نژاد